به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «تنکابن۲۴» امام (علیه‌السلام) در این سخن حکمت‌آمیز به نکته‌ دیگری درباره‌ آثار شکر نعمت و آثار کفران اشاره می‌کند، می‌فرماید: «هنگامی که مقدمات نعمت‌ها به شما روی می‌آورد، دنباله‌ی آن را به‌واسطه‌ی کمیِ شکرگزاری از خود دور نسازید»؛ (إِذَا وَصَلَتْ إِلَیْکُمْ أَطْرَافُ النِّعَمِ فَلا تُنَفِّرُوا أَقْصَاهَا بِقِلَّةِ الشُّکْرِ).

نعمت‌ها غالباً به‌صورت تدریجی به انسان می‌رسد و وظیفه‌ی انسان هوشیار این است که به استقبال نعمت برود و استقبال از آن، راهی جز شکرگزاری ندارد. هرگاه با آغازِ روی‌آوردن نعمت به شکر قلبی و زبانی و عملی بپردازد، ادامه خواهد یافت و تا پایانِ آن نصیب انسان می‌شود و به تعبیر دیگر، به گفته‌ی بعضی از شارحان نهج‌البلاغه، نعمت‌ها مانند گروه‌های پرندگان هستند که وقتی تعدادی از آن‌ها بر شاخه‌ی درختی نشستند، بقیه به‌تدریج به دنبال آن‌ها می‌آیند و شاخه‌ها را پر می‌کنند؛ ولی اگر گروه اول صدای ناهنجاری بشنوند یا حرکت ناموزونی ببینند، فرار می‌کنند و بقیه هم به دنبال آن‌ها می‌روند و صحنه از وجودشان خالی می‌شود.

همچنین بسیاری از نعمت‌ها به‌صورت تدریجی زوال می‌پذیرند؛ هرگاه انسان در آغاز زوالش هوشیار باشد و به شکر قلبی و زبانی و عملی بپردازد، مانع بازگشت و زوال تدریجی آن می‌شود.

این سخن در اصل برگرفته از قرآن مجید است که می‌فرماید: (وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ)؛ «به‌خاطر بیاورید زمانی را که پروردگارتان اعلام داشت: اگر شکرگزاری کنید (نعمت خویش را) بر شما خواهم افزود و اگر ناسپاسی کنید مجازاتم شدید است».

قرآن مجید سرگذشت بسیار عبرت‌آموزی از قوم سبأ نقل می‌کند که خداوند نعمت بسیار وافری به آن‌ها داد و فرمود: (کُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّکُمْ وَ اشْکُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَیِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُورٌ)؛ «از روزی پروردگارتان بخورید و شکر او را به‌جا آورید؛ شهری پاک و پاکیزه در اختیار شماست و پروردگاری آمرزنده». ولی آن‌ها به کفران پرداختند و سد عظیمی که سبب آبادانی کشور آن‌ها شده بود بر اثر سیلاب و عوامل دیگر درهم شکست و تمام آبادانی و باغ‌ها و مزارع ویران شد به گونه‌ای که نتوانستند در آن‌جا بمانند و ناچار در اطراف متفرق شدند.

قرآن در این‌جا می‌افزاید: (ذَلِکَ جَزَیْنَاهُمْ بِمَا کَفَرُوا وَ هَلْ نُجَازِی إِلَّا الْکَفُورَ)؛ «این کیفر را بر اثر کفرانشان به آن‌ها دادیم و آیا جز کفران‌کننده را کیفر می‌دهیم؟».

روایات فراوانی درباره اهمیت شکر از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امامان معصوم (علیهم‌السلام) به دست ما رسیده که اهمیت این فضیلت انسانی را آشکار می‌سازد.

امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ أَنْعَمَ عَلَى قَوْمٍ بِالْمَوَاهِبِ فَلَمْ یَشْکُرُوا فَصَارَتْ عَلَیْهِمْ وَبَالاً وَ ابْتَلَى قَوْمًا بِالْمَصَائِبِ فَصَبَرُوا فَصَارَتْ عَلَیْهِمْ نِعْمَةً»؛ خداوند متعال به گروهی از مردم نعمت داد، اما آن‌ها شکرش را به‌جا نیاوردند؛ در نتیجه آن متاع مایه وبالشان شد و گروهی از مردم را به مصائبی گرفتار کرد، لیکن آن‌ها صبر کردند (و شکرگزار بودند)؛ در نتیجه مصیبت‌ها به نعمت‌ها تبدیل شد.

در این‌جا دو سؤال باقی می‌ماند:

نخست اینکه حقیقت شکر چیست؟

شکر سه مرحله دارد: مرحله‌ی قلبی که انسان از نعمت‌های خدا خشنود و راضی و سپاسگزار باشد و مرحله‌ی زبانی که آنچه درون قلب اوست بر زبان جاری سازد؛ ولی از همه مهم‌تر مرحله‌ی عملی شکر است و آن به‌طور شفاف این است که از نعمت‌های الهی درست بهره‌برداری کند و اهداف این مواهب را در نظر گیرد و به سوی آن اهداف حرکت کند؛ اگر خدا عقلی برای درک نیک و بد به او داده، از این عقل در مسیر شیطنت استفاده نکند و اگر او را مشمول موهبت آزادی کرده، از این آزادی برای پیشرفت و تکامل بهره گیرد، نه در مسیر بی‌بندوباری و گناه و فساد. همچنین در مورد اعضای بدن که هر کدام موهبتی عظیم است و در مورد مال و ثروت و فرزند و همسر. بسیارند کسانی که شکر قلبی و زبانی دارند؛ ولی در مرحله‌ی شکر عملی مقصرند.

اگر در مفهوم شکر، آن‌گونه که گفته شد، دقت کنیم، فلسفه‌ی آن نیز روشن می‌شود، زیرا این مواهب مال ما نیست، از سوی کس دیگری است و آن را برای اهداف خاصی آفریده‌اند و اگر در غیر آن اهداف به‌کار گرفته شود، خیانت در آن نعمت است.

از این‌جا پاسخ سؤال دیگری نیز روشن می‌شود که خدا چه نیازی به تشکر و سپاسگزاری ما دارد؟ ممکن است انسان‌ها با سپاسگزاری تشویق شوند و آرامش روحی پیدا کنند، خدا که نیازی به این‌ها ندارد. پاسخ: از آنچه گفته شد فهمیدیم که سخن از نیاز خدا در میان نیست؛ سخن از نیاز من است که اگر نعمت‌ها و مواهب الهی را که برای اهداف خاصی است در غیر آن به‌کار گیرم، طبیعی است که از آن محروم خواهم شد، زیرا خداوند حکیم است و حکیم این مواهب را به افراد لایق و وظیفه‌شناس می‌دهد.

اضافه بر این کسانی که نعمت‌های الهی را ضایع می‌سازند و در غیر اهداف آن مصرف می‌کنند، در واقع اهانتی به ساحت قدس پروردگار کرده‌اند و از این جهت درخور عقوبت هستند.

وَ قَالَ عَلَيهِ السِّلَامُ

إِذَا وَصَلَتْ إِلَيْکُمْ أَطْرَافُ النِّعَمِ فَلا تُنَفِّرُوا أَقْصَاهَا بِقِلَّةِ الشُّکْرِ.

امام (عليه السلام) فرمود:

هنگامى که مقدمات نعمت ها به شما روى آورد ادامه آن را به واسطه کمىِ شکرگزارى از خود دور نسازيد.

انتهای خبر/